सर्वसामान्य देवी - देव - पूजाका विधान किसी भी देवताको पृथक् पूजा करनी हो तो पिछली विधि और पिछले मन्त्र से ही की जा सकती है केवल उन मन्त्रोमे विभक्ति और नाममन्त्रका ही परिवर्तन करना पड़ता है । इन्हीं मन्त्रासे  देवीकी पूजा भी की जा सकती है । देवीकी पूजामें केवल पुलिङ्गकी जगह स्त्रीलिङ्गका प्रयोग होगा । इसी प्रकार पञ्चदेव पूजामे पाँच देवोंके लिये बहुवचनका प्रयोग हुआ है । किसी एक देव या देवीकी पूजामें उनका एकवचनमें प्रयोग कर लेना चाहिये । यहाँ उदाहरणस्वरूप प्रायः इन्हीं मन्त्रोसे शिवपूजा का विधान दिया जा रहा है । इसीके आधारपर अन्य देवोंकी पूजा करनी चाहिये । उसके बाद लिङ्ग बदलकर उदाहरणस्वरूपमें दुर्गापूजाका विधान बतलाया गया है । इसी आधारपर अन्य देवियोंकी पूजा करनी चाहिये । यदि ये आगमोक्त मन्त्र भी पढ़ना कठिन पड़े तो केवल नाममन्त्रसे
 ( अमुक देवाय या अमुक देव्यै इस प्रकार कहकर )
' आवाहन ' करके ' नैवेद्य ' आदि चढ़ाना चाहिये । 
यदि कोई भी पूजाका उपचार न जुट पाये या जुटाना अशक्य हो तो उसे मनसे तैयार कर चढ़ा देना चाहिये । जैसे 
' दिव्यमासनं मनसा परिकल्प्य समर्पयामि ,
 पुष्पितां पुष्पमालां मनसा परिकल्प्य समर्पयामि ' आदि । 

शिव - पूजा

सर्वप्रथम पहलेकी तरह आचमन कर पवित्री धारण करे । अपने और ऊपर पूजा - सामग्रीपर जलका प्रोक्षण करे । इसके बाद संकल्प करे । हाथमें फूल लेकर अञ्जलि बाँधकर शङ्करभगवान्का ध्यान करे । ध्यानका मन्त्र पञ्च देवपूजा में आ चुका है ।


आवाहन - 
आगच्छ भगवन् ! देव । स्थाने चात्र स्थिरो भव । 
यावत् पूजां करिष्येऽहं तावत् त्वं संनिधौ भव ।। 
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । आवाहनार्थे पुण्यं समर्पयामि । 
( पुष्प चढ़ाये । ) 
आसन -
अनेकरत्नसंयुक्तं नानामणिगणान्वितम् । 
इदं हेममयं दिव्यमासनं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । आसनार्थे बिल्वपत्रं समर्पयामि । 
( बिल्वपत्र दे । ) 
पाद्य - 
गङ्गोदकं निर्मलं च सर्वसौगन्ध्यसंयुतम् ।
पादप्रक्षालनार्थाय दत्तं मे प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । पादयोः पाद्यं समर्पयामि । 
( जल चढ़ाये । ) 
अर्घ्य - 
गन्धपुष्पाक्षतैर्युक्तमर्थ्यं सम्पादितं मया ।  
गृहाण भगवन् शम्भो प्रसन्नो वरदो भव ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । हस्तयोः अर्घ्य समर्पयामि । 
( चन्दन , पुष्प , अक्षतयुक्त अर्घ्य समर्पण करे । ) 
आचमन - 
कपूरण सुगन्धेन वासितं स्वादु शीतलम् ।
तोयमाचमनी     यार्थ   गृहाण परमेश्वर ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । आचमनीयं जलं समर्पयामि । 
( कर्पूरसे सुवासित शीतल जल चढ़ाये । ) 
स्नान - 
मन्दाकिन्यास्तु यद्वारि सर्वपापहरं शुभम् ।
तदिदं कल्पितं देव स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । स्नानीयं जलं समर्पयामि । 
( गङ्गाजल चढ़ाये । ) 
स्नानाङ्ग - आचमन - 
स्नानान्ते आचमनीय जलं समर्पयामि । 
( जल चढ़ाये ।) 
दुग्धस्नान - 
कामधेनुसमुद्भूतं सर्वेषां जीवन परम । 
पावनं यज्ञहेतुश्च पयः स्नानाय गृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । पयःस्नानं समर्पयामि । 
( गोदुग्धसे स्नान कराये । ) 
दधिस्नान - 
पयसस्तु समुद्भूतं मधुराम्लं शशिप्रभम् ।
दध्यानीतं मया देव स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । दधिस्नानं समर्पयामि । 
( गोदधिसे स्नान कराये । ) 
घृतस्नान - 
नवनीतसमुत्पन्नं सर्वसंतोषकारकम् । 
घृतं तुभ्यं प्रदास्यामि स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । घृतस्नानं समर्पयामि । 
( गोघृतसे स्नान कराये । ) 
मधुस्नान - 
पुष्परेणुसमुत्पन्नं सुस्वादु मधुरं मधु । 
तेज : पुष्टिकरं दिव्यं स्नानार्थ प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । मधुस्नानं समर्पयामि । 
( मधुसे स्नान कराये । ) 
शर्करास्नान - 
इक्षुसारसमुद्भूतां शर्करां पुष्टिदां शुभाम् ।
मलापहारिकां दिव्यां स्नानार्थं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बसदाशिवाय नमः । शर्करास्नानं समर्पयामि । 
( शक्करसे स्नान कराये । ) 
पञ्चामृतस्नान - 
पयो दधि घृतं चैव मधु च शर्करान्वितम् । 
पञ्चामृतं मयाऽऽनीतं स्नानार्थ प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । पञ्चामृतस्नानं समर्पयामि । 
( अन्य निर्मित पात्रमें पृथक पञ्चामृतसे स्नान कराये । ) 
गन्धोदकस्नान- 
मलयाचलसम्भूतचन्दनेन विमिश्रितम् । 
इदं गन्धोदकस्नानं कुङ्कमाक्तं नु गृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । गन्धोदकस्नानं समर्पयामि । 
( केसरको चन्दनसे घिसकर पीला द्रव्य बना ले और उस गन्धोदकसे स्नान कराये । )
शुद्धोदकस्नान - 
शुद्धं यत् सलिलं दिव्यं गङ्गाजलसमं स्मृतम् ।
समर्पितं मया भक्त्या शुद्धस्नानाय गृह्यताम् ॥
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । शुद्धोदकस्नानं समर्पयामि । 
( शुद्ध जलसे स्नान कराये । ) 
स्नानान्त आचमन - 
शुद्धोदकस्नानान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि । 
( आचमनके लिये जल चढ़ाये । ) 
वस्त्र - 
शीतवातोष्णसंत्राणं लज्जाया रक्षणं परम् ।
देहालङ्करणं वस्त्रं धृत्वा शान्तिं प्रयच्छ मे ।।
श्रीभगवतेसाम्बशिवाय नमः । वस्त्रं समर्पयामि । 
( वस्त्र चढ़ाये । ) 
आचमन - 
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । वस्त्रान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि । 
( आचमनके लिये जल चढ़ाये । ) 
उपवस्त्र - 
उपवस्त्रं प्रयच्छामि देवाय परमात्मने । 
भक्त्या समर्पितं देव प्रसीद परमेश्वर ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । उपवस्त्रं समर्पयामि ।
( अथवा उपवस्त्रार्थे सूत्रम् ) समर्पयामि ।
( उपवस्त्र चढ़ाये । ) 
आचमन - 
उपवस्त्रान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि । 
( आचमनके लिये जल चढ़ाये । ) 
यज्ञोपवीत - 
नवभिस्तन्तुभिर्युक्तं त्रिगुणं देवतामयम् ।
उपवीतं मया दत्तं गृहाण परमेश्वर ।। 
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । यज्ञोपवीतं समर्पयामि । 
( यज्ञोपवीत चढ़ाये । ) 
आचमनीय - 
यज्ञोपवीतान्ते आचमनीयं जलं समर्पयामि । 
( आचमनके लिये जल चढ़ाये । )
चन्दन -
श्रीखण्डं चन्दनं दिव्यं गन्धाढ्यं सुमनोहरम् ।
 विलेपनं    सुरश्रेष्ठ     चन्दनं  प्रतिगृह्यताम् ॥
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । चन्दनानुलेपनं समर्पयामि । 
( मलय चन्दन लगाये । )
अक्षत - 
अक्षताश्च सुरश्रेष्ठ कुङ्कुमाक्ताः सुशोभिताः ।
मया निवेदिता भक्त्या गृहाण परमेश्वर ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । अक्षतान् समर्पयामि । 
( कुङ्कुमयुक्त अक्षत चढ़ाये । ) 
पुष्यमाला - 
माल्यादीनि सुगन्धीनि मालत्यादीनि भक्तितः ।
मयाऽऽहतानि पुष्पाणि गृहाण परमेश्वर ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । पुष्पमालां समर्पयामि । 
( फूल एवं फूलमाला चढ़ाये । ) 
बिल्वपत्र - 
त्रिदलं त्रिगुणाकारं त्रिनेत्रं च निधायुतम् ।
त्रिजन्मपापसंहारं बिल्वपत्रं शिवार्पणम् ॥
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । बिल्वपत्रं समर्पयामि । 
( बिल्वपत्र चढ़ाये । ) 
दूर्वा - 
दूर्वाङ्करान् सुहरितानमृतान् मङ्गलप्रदान् ।
आनीतांस्तव।  पूजार्थं  गृहाण परमेश्वर ॥
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । दुर्वाङ्कुरान् समर्पयामि । 
( दूर्वाङ्कुर चढ़ाये । ) 
शमी - 
अमङ्गलानां शमनीं शमनीं दुष्कृतस्य च ।
दुःस्वप्ननाशिनी धन्यामर्पयेऽहं शमी शुभाम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । शमीपत्राणि समर्पयामि । 
( शमीपत्र चढ़ाये । ) 
आभूषण -
वत्रामाणिक्यवैदूर्यमुक्ताविद्रुममण्डितम् ।
पुष्परागसमायुक्तं भूषणं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । रत्नाभूषणं समर्पयामि । 
( रत्नाभूषण समर्पित करे । )
परिमलद्रव्य - 
दिव्यगन्धसमायुक्तं नानापरिमलान्वितम् ।
गन्धद्रव्यमिदं भक्त्या दत्तं स्वीकुरु शोभनम् ॥
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । परिमलद्रव्याणि समर्पयामि ।
 ( परिमल द्रव्य चढ़ाये । ) 
भगवानके आगे चौकोर जलका घेरा डालकर उसमें नैवेद्यकी वस्तुओंको रख दे , इसके बाद धूप - दीप निवेदन करे । 
धूप - 
वनस्पतिरसोद्भूतो गन्धाढ्यो गन्ध उत्तमः । 
आध्रयः सर्वदेवानां धूपोऽयं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । धूपमाघापयामि । 
( धूप दिखाये । ) 
दीप - 
साज्यं च वर्तिसंयुक्तं वह्निना योजितं मया ।
दीपं गृहाण देवेश ! त्रैलोक्यतिमिरापहम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । दीपं दर्शयामि ।
 ( घृतदीप दिखाये , हाथ धो ले । ) 
नैवेद्य - 
शर्कराखण्डखाद्यानि दधिक्षीरघृतानि । 
आहारं भक्ष्यभोज्यं च नैवेद्यं प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । नैवेद्यं निवेदयामि । 
( नैवेद्य निवेदित करे । ) 
आचमनीय - 
नैवेद्यान्ते ध्यानम् आचमनीयं जलं उत्तरापोऽशनं हस्तप्रक्षालनार्थ मुखप्रक्षालनार्थं च जलं समर्पयामि । 
( जल चढ़ाये । ) 
ऋतुफल - 
इदं फलं मया देव स्थापितं पुरतस्तव । 
तेन मे सफलावाप्तिर्भवेज्जन्मनि जन्मनि ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । ऋतुफलं निवेदयामि । मध्ये आचमनीयं जलम् उत्तरापोऽशनं च समर्पयामि । 
( ऋतुफल चढ़ाये ) और आचमन तथा उत्तरापोऽशनके लिये जल दे । ) 
ताम्बूल -
पूगीफलं महदिव्य नागवल्लीदलैर्युतम् ।
एलालवङ्ग संयुक्तं ताम्बूलं प्रतिगृह्यताम् ॥
श्रीभगवते सावशिवाय नमः । ताम्बूलं समर्पयामि ।
(लौंग,सुपारी के साथ पान समर्पित करे )  
दक्षिणा - 
हिरण्यगर्थगर्भस्थ  हेमबीजं  विभावयोः ।
अनन्तपुण्यफलदमत्तः शान्ति प्रयच्छ मे ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । दक्षिणां समर्पयामि । 
( दक्षिणा चढ़ाये )
आरती - 
कदलीगर्भसम्भूतं कर्पूरं तु प्रदीपितम् ।
आरार्तिकमहं कुर्वे पश्य मां वरदो भव ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । आरार्तिक्यं समर्पयामि । 
( कर्पूरसे आरती करे और आरतीके बाद जल गिराये ) 
प्रदक्षिणा - 
यानि कानि च पापानि जन्मान्तरकृतानि च ।
तानि सर्वाणि नश्यन्तु प्रदक्षिण   पदे   पदे ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । प्रदक्षिणां समर्पयामि । 
( प्रदक्षिणा करे ।) 
मन्त्रपुष्पाञ्जलि - 
श्रद्धया सिक्तया भक्त्या हार्दप्रेम्णा समर्पितः ।
मन्त्रपुष्पाञ्जलिश्चायं कृपया प्रतिगृह्यताम् ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । मन्त्रपुष्पाञ्जलिं समर्पयामि । 
( पुष्पाञ्जलि समर्पण करे । ) 
नमस्कार - 
नमः सर्वहितार्थाय जगदाधारहेतवे । 
साष्टाङ्गोऽयं प्रणामस्ते प्रयत्नेन मया कृतः ।।
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । नमस्कारान् समर्पयामि 
( नमस्कार को । ) 
क्षमा याचना - 
मन्त्रहीन क्रियाहीनं भक्तिहीनं सुरेश्वर ।
यत्पूजितं मया देव परिपूर्ण तदस्तु मे ॥
श्रीभगवते साम्बशिवाय नमः । क्षमायाचनां समर्पयामि ।
( क्षमा याचना करें । )
अन्त में चरणोदक और प्रसाद ग्रहण कर पूजाकी साङ्गता करे । 
अर्पण- 

ॐ तत्सद् ब्रह्मार्पणमस्तु । 

विष्णवे नमः , विष्णवेनमः , विष्णवे नमः ।